چالش ها و دستاورد های احتمالی عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا
بسم الله الرحمن الرحیم
چالش ها و دستاورد های احتمالی (فرصت ها و تهدید های) عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا چیست؟
چند ماهی بود که در خبرگزاری های تجاری و کانال های بازرگانی می خواندم که صادرات ما رو به افزایش است و به کشور های شمالی خود صادرات بسیار خوبی داریم ... تا ان جا که حجم تجارت به کشور های اوراسیایی نسبت به سال گذشته در20 اسفند ماه 105 % رشد و در 20 فروردین با وجود شرایط کرونا 76% رشد کرده بود . اما با وجود تحریم ها این اخبار یک تناقض بزرگ در ذهن من به وجود اورده بود وباعث شد من پیگیر این مساله بشوم .
اما بریم سر اصل موضوع بحث یعنی اتحادیه تازه تاسیس اقتصادی اوراسیا یا EAEU
چون بحث ما درباره تاریخچه و پیشینه ی این اتحادیه نیست زیاد وارد این بحث نمی شویم اما تصویر زیر به طور خلاصه و زیبا نشان دهنده ی تاریخچه ی شکل گیری این اتحادیه است :
کشور عزیزمان ایران هم بنا به درخواست تجار و بازرگانان شروع به مذاکره با این اتحادیه برای عضویت و تخفیف یا تجارت ازاد با این کشور ها کرد که نتیجه این مذاکرات بالاخره در حدود شش ماه پیش یعنی 5 ابان ماه 1398 به موافقت موقت 3 ساله با اوراسیا انجامید .بدین طریق 3 سال تمرین برای امادگی ایران شکل گرفت تا ایران با تخفیف هایی که در 502 قلم کالای صادراتی خود می گیرد شروع به صادرات کند و بتواند اقتصاد فلج خود را اندکی متحول کند !
البته که این موافق موقت است و فقط در صورتی می توانیم عضو بشویم که ایران خودش را در این سه سال نشان دهد و بلکه بتواند با رشد خود ، در اینده به سازمان تجارت جهانی که بسیار ورود به این سازمان را دوست دارد ، ( اگرچه من مخالف ورود به این سازمانم ، زیرا این سازمان به زبان ساده دراز کردن پای ایران از گلیمش است ) وارد شود .
بنابر این ایرانی که در هیچ اتحادیه و سازمانی نمی تواند وارد شود ، به طور موقت توانست وارد شود و این وارد شدن برای ایران هم فرصت محسوب میشد و هم تهدید !!!
فرصت ها که کاملا اشکار هستند ، اما چرا تهدید ؟ ایا امکان دارد که ایران تلاش کند برای موافقتنامه ای که برایش تهدید محسوب می شود ؟
خب میشه گفت با توجه به شناختی که ما ایرانیان از خودمون داریم و در عرصه واردات بیشتر دوست داریم وارد بشیم و با کلاس تر می دونیم اینکارو تا صادرات ، ممکن است این توافقنامه ی موقت به نفع کشور های عضو بشود و آن ها بازار ایران را به دست بگیرند و ما روز به روز مصرف کننده تر شویم و ارز کشورمان را با واردات های بی رویه از دست بدهیم وفلج بشویم !
( ترسی که برای پیوستن ایران به wto با خلاصی از تعرفه های ورودی جهانی بیشتر است )
همچنین این اتحادیه زیاد وسیع نیست و جمعیت آن هم فعلا فقط 182 میلیون نفر است ! که 80 درصد این جمعیت مردم روس هستند ! و این یعنی بستر ما آنقدر ها هم که خوشحال هستیم برای تجارت باز نشده است !
البته که بزرگ ترین ترس می تواند این باشد که بعد از این سه سال ما نتوانیم انچه که از ما انتظار می رفت با این روند اقتصادی نزولیمان رعایت کنیم و همین بازار کوچک را هم در این شرایط تحریمی از دست بدهیم چون ما فقط و فقط به صورت موقت ان هم با تخفیف در تعرفه ها می توانیم تجارت داشته باشیم و برخلاف انچه که سایت ها بزرگ نمایی می کنند که ما وارد این اتحادیه شدیم ، ما اصلا نه وارد شدیم و نه خارج شدیم !
همچنین ایران متاسفانه از وضعیت خوبی نسبت به رایزنان بازرگانی ایران در منطقه اوراسیا برخوردار نیست . متاسفانه در حال حاضر در بین پنج کشور عضو این اتحادیه ، تنها در ارمنستان، رایزن بازرگانی ایران مشغول به فعالیت است و در چهار کشور دیگر رایزنان بازرگانی به دلیل خاتمه ماموریت یا مشکلات مالی و ارزی، مدت ها است که حضور و فعالیتی ندارند. و این یعنی ما عملا بازاریابی قوی ای در این کشور ها نداریم و همانطور که در جدول زیر مشاهده می کنید تراز تجاری فقط ارمنسان منفی است و ما فقط صادرات قوی به ارمنستان داشتیم که 3 میلیون نفر جمعیت دارد و کشور های غول این اتحادیه مثل روسیه و قرقیزستان با داشتن بازار کشوری مثل کشور ایران 80 میلیونی ، فرصت را غنیمت و بیشتر به کشور ما وارد می کنند تا صادرات ما را مشاهده کنند یا صبر کنند که ایران زیر ساخت هایش را درست کرده و به کشورشان صادر کنند !
بعلاوه موقعیت کشور ما با سایر کشور های اوراسیا مورد بررسی قرار می گیرد که متاسفانه ما فقط راه ارمنستان را در اختیار داریم که با فاصله ی کشور گرجستان به روسیه می پیوندیم و این خودش نقص محسوب می شود ، هر چند مقامات ارمنی عنوان کرده اند که گرجستان دسترسی زمینی ارمنستان به روسیه و فضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا را تضمین کرده است. بنابراین، ایران در شرایط کنونی فاقد پیوستگی جغرافیایی و مرز مستقیم زمینی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در مناطق آسیای مرکزی و قفقاز است.
در اخر هم می توانیم بگوییم که ضرورت حفظ ثبات در قوانین صادرات و واردات و نیز مقررات بانکی، ارزی و گمرکی است که در هرگونه توافقنامه تجارت ترجیحی یا تجارت آزاد از ضرورت ها و الزامات غیر قابل انکار است. در صورت هر گونه بی ثباتی در حوزه های یاد شده، اعتماد طرف مقابل از بین می رود و ضمن آسیب به روند توافقنامه تجارت ترجیحی سه ساله، دورنمای تبدیل آن به تجارت آزاد را نیز تیره و نامشخص می کند. لذا ضرورت دارد در جریان تصویب هر قانونی در مجلس یا ابلاغ آیین نامه ای در دولت، پیوست ۸۶۲ قلم کالای مشمول توافقنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا مورد توجه جدی قرار بگیرد تا هرگونه محدودیت صادراتی و وارداتی و مقررات گمرکی، شامل ۸۶۲ قلم کالای مشمول توافقنامه تجارت ترجیحی نشود.
که البته این ها ضعف هایی از سمت ایران است که می تواند باعث تهدید ایران در این موافقت نامه بشود ، اما این پایان کار نیست و خب اوراسیا هم با توجه به مشکلات پیش امده و تحریم هایی که متحمل شده ، پایین امدن ارزش پول روسیه ، تفاوت فاحش سطوح اقتصادی خود اعضاء ، ضعف خطوط حمل و نقلی هم می تواند مشکلاتی انکار نشدنی برای ما باشد که باعث میشود ورود موقت ما به این سازمان چنان چنگی به دل نزند ، اما خب در شرایط تحریم اقتصادی این ورود موقت بسیار خوشحال کننده برای ایران و ایرانی جماعت به شمار می آید . و همچنین مزایایی که این موافقتنامه برای ایران دارد ، شامل موارد زیادی است که بزرگترینش افزایش صادرات کشور است که در بالا راجع به ان حرف زدیم ، علاوه بر ان ، ایران می تواند با کشور های اوراسیا سرمایه گذاری های مشترکی داشته باشد در زمینه های انرژی و پالایشگاهی و ... و کشور های اوراسیایی در نفت ( خارج از اوپک ) گاز ، زغال سنگ ، و حتی الکتریسیته بسیار قوی هستند و همین امر می تواند به ایران بسیار کمک کند . و این مراوده های دولتی بین کشور ها منجر به افزایش روابط دوستانه کشور ما با اوراسیا شده و باعث می شود که ما هم از نظر اقتصادی و هم سیاسی با این کشور ها ارتباط خوبی برقرار کنیم و نفوذ های سیاسی داشته باشیم ، گسترش همکاری‌ها در بخش‌های مختلف بانکی، حمل و نقل و خدمات فنی و مهندسی هم نیز فراهم است .
همچنین ایران به دلیل اینکه با این کشور ها تجارت زیادی نداشته ، اوراسیا را بازاری بکر برای تجار می داند و ما بازاری بکر و جدید را رو به روی خود در شرایط تحریم می بینیم که این خودش استقبال و امیدوراری بسیاری از تجار ایرانی را فراهم کرده ، آنقدر که مرز متوقف شده ی «نوردوز» دوباره به جریان افتاده است ! و مسیر حمل و نقل از ارمنستان به کردستان عراق از طریق مرز باشماق هم به جریان افتاده است و بین اوراسیا و خاورمیانه هم پل ارتباطی حمل و نقلی بنام ایران به وجود آمده است ؛ که این اتفاق خیلی خوبی برای ایران می باشد .
علاوه بر ان این اتحادیه ی تازه تاسیس آینده ی خوبی در برنامه خودش دارد و در حال بزرگ تر کردن این اتحادیه می باشد مثلا یکی از کشور هایی که می توانیم امیدورار به پیوستنش باشیم ترکیه ای است که از ورود به اتحادیه اروپا ناامید شده! و همچنین بسیاری از کشور های دنیا اعلام امادگی همکاری با این اتحادیه را کرده اند ...
در کل که به امید اینکه ایران بتواند همین اتحادیه را برای خودش نگه دارد و ما در سال 99 بعد از کرونا ؛ جهش که نه اما افزایش تولید و صادرات را به چشم خود در کشور عزیزمان ببینیم !
منابع :
اقتصاد انلاین
دنیای اقتصاد
خبرگزاری جمهوری اسلامی ( ایرنا )
خبرگزاری دانشجویان ایران ( ایسنا )
مرکز بین المللی مطالعات صلح
روزنامه ایران ( مگیران )
روزنامه همشهری
خبرگزاری صدا و سیما
خبرگزاری تسنیم
خبرگزاری مهر
اخبار گمرکی ( کانال تلگرامی گمرک)
وبسایت ویکی پلاست
تهیه و تحقیق توسط کارشناس مدیریت بازرگانی خانم فرشته نبی خواه
